CÁCH NHẬN BIẾT VÀ XỬ TRÍ SAY NẮNG
Những ngày nắng nóng gay gắt có thể gây ra hiện tượng say nắng (sốc nhiệt), đặc biệt đối với những người lao động dưới trời nắng nóng. Mọi người đều cần biết biểu hiện và cách xử trí say nắng.
- Say nắng (sốc nhiệt) là gì?
Say nắng là căn bệnh nghiêm trọng nhất do nắng nóng. Bệnh xuất hiện khi cơ thể không còn khả năng kiểm soát nhiệt độ: thân nhiệt gia tăng nhanh chóng, ra mồ hôi không đủ để giải tỏa nhiệt, cơ thể không thể tự làm mát. Thân nhiệt có thể lên tới 39,5 độ C hoặc cao hơn trong vòng 10-15 phút. Say nắng (hay còn gọi là sốc nhiệt) là tình trạng cấp cứu, có thể giết hoặc gây tổn hại cho não và các cơ quan nội tạng khác trong cơ thể. Say nắng có thể dẫn tới tử vong hoặc tàn phế vĩnh viễn nếu không được điều trị cấp cứu kịp thời.
- Biểu hiện của say nắng là gì?
Khi thời tiết nắng nóng sẽ ảnh hưởng đến cơ chế điều hòa thân nhiệt, có thể làm thân nhiệt tăng cao đến 40 độ. Khi đó bệnh nhân có biểu hiện ban đầu là mặt đỏ bừng, da nóng khô, mệt lả, đau đầu, nôn ói. Nặng hơn thì xuất hiện chóng mặt, lơ mơ, rối loạn ý thức, từ đó có thể sẽ ảnh hưởng đến chức năng tim phổi, hệ thần kinh.
Tình trạng này còn đặc biệt nguy hiểm với những trường hợp có bệnh mãn tính như tăng huyết áp, bệnh phổi mãn tính, tiểu đường, rối loạn mỡ máu có thể dẫn tới nguy cơ cao bị đột quỵ, thậm chí tử vong.
- Khi bị say nắng (sốc nhiệt) thì phải làm gì?
Việc sơ cứu ban đầu cho bệnh nhân bị sốc nhiệt là rất quan trọng, quyết định đến hiệu quả điều trị và di chứng sau này.
Ngay khi thấy có một người nghi ngờ say nắng (biểu hiện đỏ da mặt, da nóng bừng, da nóng, khô, mệt lả, đau đầu, nôn ói) thì phải khẩn trướng cấp cứu hạ thân nhiệt cho người bệnh.
Không dùng hạ sốt trong trường hợp này vì thuốc hạ sốt không có giá trị khi bị sốc nhiệt.
Trước tiên phải nhanh chóng đưa bệnh nhân vào trong bóng râm mát, bỏ bớt quần áo và thực hiện các biện pháp chườm mát ở vùng cổ, nách, bẹn, lau người bệnh nhân bằng nước mát để nhanh chóng hạ thân nhiệt cho người bệnh. Có thể dùng vòi nước mát hay chậu nước mát xối lên người, đặt túi chườm đá ở nách, bẹn giúp làm giảm nhiệt độ ỏ người sốc nhiệt do nắng nóng. Nếu bệnh nhân còn phản xạ nuốt thì cho bệnh nhân uống bù nước, lưu ý không cho uống đồ ngọt, đồ có chứa cafein, có cồn vì càng làm tăng cơn khát. Không cho bệnh nhân uống nước lạnh
Đồng thời gọi xe cấp cứu đưa bệnh nhân đến bệnh viện. Tiếp tục theo dõi thân nhiệt và thực hiện các biện pháp làm mát cho tới khi nhiệt độ cơ thể của người bệnh xuốc còn 38o5 hay 39oC và chuyển đến cơ sở y tế nhanh nhất.
Khi gặp bệnh nhân bị sốc nhiệt hoặc đột quỵ có ngừng tuần hoàn, cần phải cấp cứu bằng cách hà hơi thổi ngạt, ép tim trong suốt quá trình đợi xe cấp cứu, đưa bệnh nhân đến bệnh viện. Cấp cứu đúng cách sẽ tăng cơ hội sống cho người bệnh.
- Những ai dễ bị say nắng?
- Người già và trẻ em rất dế bị say nắng.
- Người béo phì
- Người bệnh, cơ thể suy nhược
- Có bệnh tim mạnh, thần kinh hoặc rối loạn nội tiết
- Người rối loạn bài tiết mồ hôi
- Thanh niên trẻ, khỏe mạnh nhưng tập thể dục, gắng sức dưới nhiệt độ môi trường cao trong thời gian dài. 5. Phòng say nắng (sốc nhiệt) như thế nào? Mọi người dân cần hạn chế đi ra ngoài đường khi trời nóng nếu không thật cần thiết. Nếu bắt buộc phải đi ra đường, ngoài trời nóng thì phải đội mũ, mặc quần áo chống nắng, đeo kính chống nóng. Uống nhiều nước, đặc biệt là những người lao động ngoài trời, có thể uống bổ sung nước chanh hoặc nước pha muối loãng, nước pha Oresol. Tuy nhiên, không nên uống nhiều nước đá hoặc nước quá lạnh dễ gây viêm họng. Không để nhiệt độ điều hòa trong phòng quá thấp, không để gió quạt thổi trực tiếp gần vào người. Thực hiện ăn chín, uống chín; bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm; tăng cường dinh dưỡng, ăn thêm hoa quả để bảo đảm đủ vitamin, tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Những người làm việc trong môi trường nắng nóng phải tự bảo vệ mình, phải tạm dừng nếu điều kiện thời tiết vượt quá sức chịu đựng của cơ thể. Đặc biệt, thời điểm 12 – 16 giờ là nhiệt độ cao nhất trong ngày, do vậy không lao động ngoài trời ở khoảng thời gian này. Vì cơ thể không dung nạp được nhiệt độ môi trường, sẽ có nguy cơ xảy ra nhiều biến cố nguy hiểm.
- TS. BS Trần Thị Nguyệt Nga