Cách tạo dáng thế cây bonsai cơ bản
Bất kỳ cây nào trong tự nhiên đều có thể làm cây bonsai. Nhất đế nhì thân nên cứ cây nào có phần thân gốc kỳ quái hoặc có hình dạng đẹp là được. Có gốc cây có hình mặt người, có gốc cây tạo thành ý nghĩa nào đó. Ví dụ như thế mẫu tử (một thân mẹ, một thân con).
Cách chọn loại cây bonsai phù hợp
Các cây được ưa chuộm hơn nếu nó các yếu tố bổ sung như hoa đẹp, lá nhỏ, lớp da cây đẹp, sức sống mãnh liệt, có quả… Các cây khá lạ nhưng vẫn được chọn làm bonsai giá trị như cây hoa gạo, cây ổi ta, cây vú sữa…
Các cây bonsai nổi tiếng ở nước ta có rất nhiều như mai chiếu thủy, bông trang, cần thăng, lộc vừng, linh sam, cây sanh, tùng là hán.. Tuy nhiên vì nhiều người chơi nên để mua một gốc đẹp về chơi sẽ rất tốn kém do được nhiều người săn đón.
Vì thế tại sao không tự tìm một gốc cây đẹp trong vườn và rồi tự tạo dáng cho nó. Tốt nhất bạn hãy tham khảo 72 thế cây cảnh của chúng tôi và xem thử có gốc cây nào phù hợp không nhé.
Bộ phận nào của cây được sử dụng để uốn tỉa
Rễ cây: rễ cây là phần quan trọng nhất bởi nó tốn nhiều thời gian để tạo thành. Có thể mất hàng chục năm để tạo ra bộ rễ đẹp, đều về các bên. Trong tự nhiên tỷ lệ một cây có bộ rễ đẹp rất hiếm, chỉ từ 2%-3%. Vì vậy cách tốt nhất là sắp đế từ nhỏ cho các cây bonsai, tỷ lệ thành công lên đến 60%. Các cây được chọn để sắp đế là mai vàng, linh sam, mai chiếu thủy vì chúng sống khỏe và có giá trị.
Thân cây: thân cây phải có độ vót nhất định, tức là nhỏ dần từ trên xuống giống chữ A. Nghệ thuật bonsai thường cắt ngang thân, chừa lại phần thân đẹp nhất rồi nuôi thân để tạo độ vót. Qúa trình nuôi thân cũng rất lâu tốn vài năm tùy độ lớn cây phôi.
Cành cây: trong quá trình nuôi thân cũng kết hợp nuôi tay cành. Tay cành cũng cần có độ vót từ trong ra ngoài giống cây cổ thụ. Các cành phải tỷ lệ lẫn nhau, cành dưới gốc phải to lực, càng lên đỉnh cành càng phải nhỏ hơn. Khi đó mới tạo độ cân đối lúc này cây mới có giá trị.
Dăm, chi: tức là các cành nhỏ trang điểm cho cành lớn. giống như 5 ngón tay trên một bàn tay. Dăm chi cần được sắp xếp cho đều đẹp tạo độ dày cho tàn. Chúng thường độ cố định bằng các dây kẽm nhỏ.
Cách tạo dáng cây cảnh
Uốn bằng dây kẽm là cách sử dụng phổ biến nhất, dùng dây kẽm quấn vào bộ phận cần uốn để sửa. Chúng ta có thể uốn thân và cành. Dụng cụ cần sử dụng là dây kẽm và kéo cắt tỉa cây, dây kẽm có thể tìm mua ở các cửa hàng phụ tùng hoặc tốt nhất chúng ta nên đến cửa hàng cây cảnh. Có những loại dây kẽm được bọc bởi vải giúp cây không bị bỏng bởi ánh nắng mặt trời chiếu vào nhưng lại dễ bị nấm mốc ở những nơi nhiều mưa. Chú ý không nên dùng dây sắt vì dễ gỉ sét sẽ phản ứng với nhựa cây làm chết cây.
Với phần rễ, một vài người muốn bộ rễ trồi lên tăng thêm sự già dặn thì lúc chúng ta sang chậu mới cho cây thì dùng dây cố định cây ở trên bề mặt chậu rồi bắt đầu uốn các cành, nhánh. Chúng ta moi những rễ chính trồi lên mặt đất, cắt bỏ những rễ con không cần thiết để tập trung nuôi rễ chính. Dùng kẽm chôn một đầu vào trong gốc rồi uốn rễ lan tỏa ra xung quanh sau đó mới lấp đất lại.
Đầu tiên trước khi uốn chúng ta cần cắt tỉa hết lá trên cành và cắt đi những cành không cần thiết, gây mất thẩm mỹ. Theo thứ tự chúng ta uốn từ thân, cành lớn đến cành nhỏ, ta cắm một đầu dây kẽm vào trong đất để cố định và uốn vòng từ dưới lên trên, không nên quấn quá chặt hoặc quá lỏng.
Đối với thân cây: dùng loại kẽm to cắm một đầu kẽm xuống đất và quấn quanh thân với một góc 45 độ từ gốc lên ngọn.
Đối với cành nhánh: tương tự như thân cây nhưng dùng loại kẽm nhỏ hơn, tuy nhiên chúng ta cần thử độ cong của cành trước. Mỗi loại cây đều có độ dẻo giòn khác nhau, nhất là đối với những cành chúng ta có ý muốn bẻ ngược lên thì phải thật cẩn thận. Nếu muốn quấn thêm vài vòng để chắc chắn hơn thì nên quấn sát dây đã quấn trước, không nên quấn chồng lên nhau.
Gỡ dây quấn: lúc quấn dây kẽm tạo dáng cho cây cần sự tỉ mỉ và cẩn thận và đến lúc gỡ dây quấn cần phải chú ý hơn, nếu sơ xuất sẽ dẫn đến cây bị dây kẽm hằn lên tạo thành sẹo, làm mất thẩm mĩ cho cây. Thời gian tháo dây còn tùy thuộc vào đó là loại cây gì, độ tuổi, kích thước các bộ phận của cây. Lúc tháo chúng ta sẽ tháo bắt đầu từ ngọn rồi đến gốc, ngược lại so với lúc quấn, đối với các cành nhỏ, giòn thì tốt nhất nên cắt dây thành từng đoạn nhỏ rồi gỡ ra, không lo sẽ hư hại đến cây.
Lưu ý: không nên quấn kẽm cho cây khi cây đang ra lá non, nên quấn kĩ nơi cành chính có 2 nhánh con để không bị tét nhánh.
4 dáng cơ bản được sử dụng uốn cây cảnh
Dáng trực
Chưa nói đến phong cách trong bonsai thì trong tự nhiên đây là dáng hầu hết các loại cây đều có, tất cả đều vươn lên trời. Cây bonsai có dáng trực sẽ đứng thẳng 90 độ so với mặt đất, tán và nhánh được tỉa gọn gàng, ngay thẳng, tư thế hiên ngang bất khuất. Trong dáng trực còn được chia ra 3 loại trực phổ biến, mỗi loại đều có ý nghĩa khác nhau.
Dáng nghiêng
Là dáng cây có góc nhỏ hơn 90 độ, khoảng tầm 70 độ, ngoài thiên nhiên cây có thế nghiêng hầu như là do tác động bên ngoài. Dáng nghiêng thể hiện sự ảnh hưởng của khí hậu, gió mưa, bão bùng,.. nhưng cây vẫn có sức sống dẻo dai mà vươn lên. Tuy nhiên ở một góc nhìn khác, với thế nghiêng của cây nhìn thấy được sự mềm mại lại duyên dáng của một thiếu nữ.
Dáng hoành
Hoành là dáng có thân cây gần như song song với mặt đất, nhìn góc nghiêng gần 180 độ của cây ta có thể thấy ngoài tự nhiên chúng có điều kiện sống khắc nghiệt hơn dáng xiên. Chịu tác động nặng nề của thiên tai nhưng không đổ gục chết đi mà vẫn đâm chồi nảy lộc vươn ra xa tìm kiếm sự sống để một ngày chúng có thể vươn lên cao một lần nữa. Thế cây mang ý nghĩa ca ngợi những người có ý chí kiên cường, đầy nghị lực vươn lên trong hoàn cảnh khó khăn, gian khổ.
Dáng huyền
Cây có dáng vươn ra ngoài chậu và chúi hẳn xuống dưới thể hiện nguồn sống khắc nghiệt nhất. Trong tự nhiên những cây như thế này thường mọc ở những sườn núi, vách đá cheo leo, để sinh tồn cây đã phải nỗ lực sử dụng hết sức mình để những sợi rễ bám chắc vào đá. Phía trên là nắng, mưa, bão tố đổ xuống khiến cây rất khó khăn trong việc vươn lên, nhưng dù là thế cây vẫn xanh tốt. So với dáng nghiêng và hoành, cây dáng huyền có độ dẻo dai hơn hết vì độ dốc của chúng, vẻ ngoài mềm mại, dịu dàng, tươi trẻ song tiềm ẩn một sức sống mãnh liệt.
Một số cây được sử dụng để tạo dáng phổ biến
Cây Sanh
Chúng ta đã thấy rất nhiều cây sanh to, thậm chí là cây sanh cổ thụ với những cọng rễ to rũ xuống từ những tán cây phía trên. Ngoài việc để che mát, các cây sanh mini còn được các nghệ nhân bonsai chăm sóc uốn tạo chúng thành một trong những loại cây kiểng có giá thành rất cao. Tùy theo chiều cao từ 20cm cho đến 1m mà có thể trưng bày ở các bạn công đến nhà hàng hay quán café sân vườn, giúp không gian thêm tươi mát.
Cây mai chiếu thủy
Là cây được chơi bonsai nhiều nhất ở miền nam. Nó có nhiều ưu điểm hơn cả là một cây toàn diện đẹp từ gốc, thân, lá, hoa và lớp da. Nó có sức sống cực mãnh liệt chịu đày tốt tuổi thọ cao. Mai chiếu thủy phù hợp cho cả người mới và người chơi bonsai chuyên nghiệp.
Cây mai vàng
Đối với mọi người, mai vàng đã đẹp khi chưa qua uốn nắn, qua tay các nghệ nhân bonsai lại cho ra đời các kiểu dáng cây mai thêm tuyệt vời. Với nhu cầu của người tiêu dùng lớn, trồng mai còn là một nghề có khả năng làm giàu cho đời sống. Khi tạo dáng bonsai, không ai có thể bỏ qua bộ rễ của chúng vì khi có thêm bộ rễ to trồi lên sẽ làm cây mai trông như quyền lực hơn, tăng thêm giá trị cho gia tinh thần cho gia chủ. Tuy nhiên rễ, cành mai rất giòn nên khi tạo dáng phải rất cẩn thận.
