Thuốc là một chất hoặc hỗn hợp các chất được dùng nhằm mục đích điều trị, dự phòng, chẩn đoán bệnh hoặc diều chỉnh và khôi phục các chức năng sinh lý của cơ thể. Trong cuộc sống hiện đại, thuốc đã không còn trở nên xa lạ với mỗi người. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc làm sao cho an toàn, hợp lý thì đây là điều mà nhiều người vẫn chưa nắm rõ.
Thế nào là sử dụng thuốc an toàn, hợp lý?
Sử dụng thuốc an toàn, hợp lý là yêu cầu người bệnh nhận được thuốc thích hợp với nhu cầu lâm sàng, phù hợp với yêu cầu của cá nhân tại một khoảng thời gian nhất định, ở mức độ chi phí thấp nhất đối với bản thân người bệnh và cộng đồng.
Để sử dụng thuốc an toàn, hợp lý, hiệu quả cần đạt được 4 tiêu chuẩn sau. Thứ nhất, thuốc cho hiệu quả điều trị tốt, khả năng khỏi bệnh cao. Thứ hai, thuốc có tính an toàn cao, ít có khả năng xuất hiện các tác dụng không mong muốn (tác dụng phụ). Thứ ba, thuốc tiện dụng, dễ sử dụng, liều lượng phù hợp. Thứ 4, việc sử dụng thuốc mang lại hiệu quả về kinh tế, tức người bệnh được sử dụng thuốc với giá thành hợp lý nhất. Thông thường, giá thuốc có thể được tính theo nguồn gốc sản xuất (thuốc sản xuất trong nước hoặc ngoại nhập). Cũng có những trường hợp chi phí điều trị cả tiền của các xét nghiệm cận lâm sàng cần phải làm khi sử dụng thuốc.
Trước hết, người sử dụng thuốc cần có một số kiến thức nhất định về loại thuốc mà mình đang sử dụng. Hiểu rõ về thuốc sẽ giúp bạn sử dụng chúng đúng cách và hiệu quả. Đối với mỗi loại thuốc mà bản thân đang dùng, cho dù là thuốc không cần kê đơn hay thuốc kê đơn của bác sĩ, cần nắm rõ những thông tin về tên thuốc (cả tên thương mại và thuốc gốc); kích thước, màu sắc của viên thuốc; liều lượng sử dụng; tác dụng phụ thường gặp,…
Nếu không tìm thấy những thông tin nêu trên được in trên bao bì sản phẩm thuốc hoặc có thắc mắc hãy hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ để được giải đáp.
Để sử dụng thuốc an toàn, hợp lý chúng ta nên làm gì?
Để sử dụng thuốc an toàn, hiệu quả, chúng ta nên chỉ dùng thuốc khi thật cần thiết; đọc kỹ đơn thuốc và hiểu hướng dẫn trước khi sử dụng; biết nơi sản xuất, hạn sử dụng, tác dụng, cách dùng và tác dụng phụ của thuốc (nếu có); dùng đúng liều lượng như trong hướng dẫn sử dụng hoặc chỉ định của bác sĩ; đảm bảo bác sĩ điều trị biết được tất cả loại thuốc mà bạn hiện đang sử dụng; thông báo cho bác sĩ biết nếu bạn hiện đang sử dụng thuốc không kê đơn, vitamin, chất bổ sung và thảo được; thông báo cho bác sĩ nếu thấy bệnh không thuyên giảm hoặc bị dị ứng,…
Bên cạnh đó, chúng ta không nên tự ý mua và dùng thuốc qua thông tin quảng cáo; không tự ý thay đổi liều lượng và thời gian uống thuốc mà không hỏi ý kiến bác sĩ; không nên tự ý sử dụng thuốc khi không am hiểu về thuốc; không dùng thuốc theo cảm tính, thói quen hoặc nghe theo sự mách bảo của những người không có kiến thức về y học; không nghiền nát thuốc trừ khi được bác sĩ chỉ định; không sử dụng thuốc đã quá hạn sử dụng,…
Đối với phụ nữ có thai, phụ nữ đang cho con bú, trẻ sơ sinh, người có bệnh mạn tính, người cao tuổi không nên tự ý dùng thuốc để điều trị hay dùng thuốc để dự phòng bệnh theo phán đoán chủ quan, nhất là khi dùng thuốc có tác dụng mạnh, thuốc có độc tính; khi gặp các trường hợp cảm cúm thông thường, trước tiên người bệnh chỉ nên can thiệp bằng các phương thức như xông hơi, đánh gió, xoa bóp bằng dầu gió, dầu cao… nếu không có hiệu quả thì mới đến các nhà thuốc, hiệu thuốc tin cậy hoặc cơ sở y tế để mua và tiếp nhận sự tư vấn, hướng dẫn cụ thể về cách sử dụng thuốc.
Việc bảo quản thuốc theo đúng quy định cũng góp phần bảo đảm thuốc không bị biến chất làm giảm tác dụng, đồng thời tránh việc nhầm lẫn không đáng có. Tất cả các loại thuốc trong gia đình đều phải được để vào trong tủ thuốc riêng, giữ thuốc tránh xa tầm tay trẻ em và vật nuôi trong nhà. Không bảo quản thuốc ở những nơi ẩm ướt, quá nóng hoặc quá lạnh. Khi thuốc đã quá hạn sử dụng, cần xử lý và loại bỏ thuốc đúng cách.
Để nâng cao hiệu quả chữa bệnh, bên cạnh việc điều trị bằng thuốc, bệnh nhân cũng nên quan tâm, chú ý đến chế độ dinh dưỡng hợp lý; cân bằng tỷ lệ về chất đường, đạm, mỡ, vitamin, chất khoáng, rau xanh… phù hợp với từng thể bệnh; không nên hút thuốc lá, uống rượu bia. Bên cạnh đó, mỗi người nên xây dựng một chế độ trong quá trình sử dụng thuốc lá cần duy trì thường kỳ chế độ vận động thể dục, thể thao hợp lý.
Việc sử dụng thuốc không hợp lý, không cần thiết, không đúng liều lượng có thể dẫn đến những tác động nghiêm trọng tới sức khỏe người sử dụng, chi phí chăm sóc, cũng như chất lượng của trị liệu dùng thuốc và chăm sóc y tế. Đồng thời làm gia tăng những tác dụng tiêu cực, làm tăng khả năng xảy ra phản ứng phụ và nhiều hệ lụy khác tới bản thân và cộng đồng. chính vì thế, mỗi cá nhân cần trang bị kiến thức về sử dụng thuốc an toàn, hợp lý nhằm bảo vệ sức khỏe bản thân, tiết kiệm chi phí cho gia đình và xã hội.
Bộ Y tế