Gợi Ý Top 19 những bài thơ đi cùng năm tháng [Triệu View]

1. Nói thơ đi cùng năm tháng tức là nói thơ sống được trong ký ức của đông đảo người đọc, đúng hơn là sống được trong ký ức của nhiều thế hệ công chúng yêu thơ. Muốn như vậy trước hết thơ phải hay. Làm thơ là sáng tạo nghệ thuật nên các nhà thơ luôn tìm cách làm mới thơ mình, để mỗi bài thơ có sự khác biệt không chỉ với thơ của người khác mà còn khác biệt với những bài thơ khác của chính mình. Không tạo được sự khác biệt ấy thì khó có thơ hay, nhưng rất nhiều khả năng là không ít bài thơ mới sáng tác không hay bằng những bài thơ sáng tác trước đó. Cho nên có người làm đến hàng trăm, hàng nghìn bài thơ mà vẫn là “hiện tượng một bài”, nghĩa là đời làm thơ chỉ có một bài thơ hay đủ sức đi cùng năm tháng, hoặc nói theo cách của Chế Lan Viên: “Chúng ta – những người làm thơ, đi ra cái bể thời gian, đánh những con cá thơ làm lương thực cho đời: Biết bao người chết chìm giữa bể cả. Có bao người về tay không… Có người lừng danh vì các mẻ cá vô tận. Có người chỉ bắt được một con cá thôi mà thành bất tử”.

Nhà thơ Phạm Tiến Duật (thứ 2 bên phải) – tác giả bài thơ Trường Sơn Đông Trường Sơn Tây – tại Hội nghị Mừng công của Bộ đội Trường Sơn mùa khô 1970-1971.

Có thể kể một vài “hiện tượng một bài” như Nguyễn Nhược Pháp với bài thơ Chùa Hương – Hôm nay đi Chùa Hương / Hoa cỏ mờ hơi sương…; hoặc Vũ Đình Liên với Ông đồ – Mỗi năm hoa đào nở / Lại thấy ông đồ già…; hoặc Giang Nam với Quê hương – Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường / Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ…; hoặc Thúy Bắc với Sợi nhớ sợi thương – Rợp trời thương / Màu xanh suốt / Em nghiêng hết / Về phương anh…; hoặc Hữu Loan với Màu tím hoa sim – Nàng có ba người anh / Đi bộ đội / Những em nàng còn chưa biết nói / Khi tóc nàng xanh xanh…

2. Không dễ có được những bài thơ hay đủ sức đi cùng năm tháng và dẫu đời làm thơ chỉ có một bài hay đủ sức đi cùng năm tháng thì cũng quá mãn nguyện rồi. Cũng có khi sống được trong ký ức của nhiều thế hệ công chúng yêu thơ không phải một bài thơ mà là một khổ thơ – chỉ một khổ thôi, thậm chí một câu thơ – chỉ một câu thôi. Mỗi bài thơ là một chỉnh thể nghệ thuật, nhưng sức nặng của cả cái chỉnh thể ấy lắm lúc ngưng đọng ở một khổ thơ, dồn nén vào một câu thơ hoặc có khi vào một chữ – lý luận văn học cổ điển Trung Quốc gọi là nhãn tự – lấp lánh trong câu thơ. Chẳng thế mà sinh thời nhà thơ Tô Hà đã bỏ công chọn và giới thiệu hàng nghìn câu thơ trong một tập sách có tên là Những câu thơ hay trong trí nhớ.

Người đọc lắm khi không nhớ nổi thậm chí không biết cả bài thơ, nhưng hoàn toàn có thể thuộc nằm lòng một hoặc một số câu thơ hay trong bài thơ ấy – như trường hợp hai câu thơ Bàn tay ta làm nên tất cả / Có sức người sỏi đá cũng thành cơm trong bài thơ Bài ca vỡ đất của Hoàng Trung Thông, hoặc hai câu thơ Trời không nắng cũng không mưa / Chỉ hiu hiu rét cho vừa nhớ nhung trong bài thơ Màu thu năm ngoái của Hồ Dzếnh, hoặc câu thơ Một tiếng chim kêu sáng cả rừng trong trường ca Từ đêm Mười chín của Khương Hữu Dụng…

Câu thơ “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng” trong trường ca Từ đêm Mười chín của Khương Hưu Dụng được nhiều người yêu thơ ghi nhớ.

3. Cũng có nhiều bài, nhiều câu ca dao tuy thô mộc dân dã nhưng đậm đà chất thơ, luôn đi cùng năm tháng mà người yêu thơ vẫn không hề biết tác giả là ai. Có thể liệt kê ra rất nhiều câu như thế Tưởng giếng sâu em nối sợi dây dài / Hay đâu giếng cạn em tiếc hoài sợi dây; Yêu nhau đứng ở đằng xa / Con mắt liếc lại bằng ba đứng gần; Gió đâu gió mát sau lưng / Dạ đâu dạ nhớ người dưng quá chừng; Người xinh cái dáng cũng xinh / Người giòn cái… tỉnh tình tinh cũng giòn; Ai đem con sáo sang sông / Để cho con sáo sổ lồng bay xa; Nhớ ai bổi hổi bồi hồi / Như đứng đống lửa như ngồi đống than; Nhớ ai như nhớ thuốc lào / Đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên; Tay em vừa trắng vừa tròn / Để cho ai gối đã mòn một bên; Trời mưa ướt bụi ướt bờ / Ướt cây ướt lá ai ngờ ướt em; Dạ hương biến hóa tài tình / Hương bay một nẻo hoa rình một nơi; Cha mẹ nuôi con biển hồ lai láng / Chớ con nuôi cha mẹ con kể tháng kể ngày…

Trong hàng chục tập thể tác giả dân gian kia, làm sao có thể xác định những ai là người đầu tiên xướng lên các dòng lời có cánh đã thượng thọ hàng trăm năm tuổi ấy.

4. Vấn đề đặt ra là nhờ đâu mà một số bài thơ, một số câu thơ lại có thể vượt qua được quy luật đào thải khắc nghiệt của thời gian để đủ sức đi cùng năm tháng? Có thể kể ra nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như sự độc đáo trong lao động nghệ thuật của nhà thơ. Chính sự độc đáo – độc đáo trong ý tưởng, độc đáo trong cấu tứ… – đã tạo nên ấn tượng và từ ấn tượng mà thành ký ức của người đọc. Tuy nhiên, thơ không chỉ và chủ yếu cũng không phải gây ấn tượng bằng sự độc đáo, bởi đâu phải người đọc nào cũng có khả năng thưởng thức hết những cái độc đáo trong thơ. Thơ – nhất là thơ trữ tình – còn là cách bộc lộ giãi bày tình cảm của người làm thơ, do vậy rất dễ tìm đến những tâm hồn tri âm đồng điệu. Người đọc thuộc được một bài thơ, nhớ được một câu thơ, thích được một nhãn tự có thể là do phát hiện ra cái độc đáo nghệ thuật của bài thơ, của câu thơ, của chữ-con-mắt ấy, nhưng cũng có nhiều khả năng hơn là do cảm nhận được dường như nhà thơ đang nói hộ lòng mình, nói đúng như mình cảm mình nghĩ, mà lại nói rất hay, rất thi vị – mặc dầu chưa hẳn đã có thể giải thích tường tận rằng hay và thi vị ở chỗ nào. Không phải ngẫu nhiên mà người xưa quan niệm thơ luôn lung linh giữa cái có thể giải thích và cái không thể giải thích – thi thị khả giải bất khả giải chi gian.

5. Như vậy để có thể đủ sức đi cùng năm tháng, thơ không những phải độc đáo về nghệ thuật mà còn phải có khả năng lay động lòng người bằng chính tình cảm chân thật của chủ thể trữ tình – tức của người làm thơ đang tự thăng hoa trong thế giới nghệ thuật. Có hai loại tình cảm mà chủ thể trữ tình dễ tìm được những tâm hồn tri âm đồng điệu là tình yêu đôi lứa và tình yêu Tổ quốc. Vì vậy, nếu lập danh mục những bài thơ hay, những khổ thơ hay hoặc những câu thơ hay trong trí nhớ người đời, chắc hẳn thơ viết về tình yêu đôi lứa và tình yêu Tổ quốc sẽ chiếm tỷ lệ áp đảo, nhất là khi hai tình cảm này đồng hiện trong cùng một bài thơ – chẳng hạn như bài thơ Khoảng trời em của Quang Huy với những khổ thơ giàu sức gợi: Khoảng trời em mưa thưa bóng mây / Mưa khó hiểu như tình ta buổi ấy / Cơn mưa giận, cơn mưa thương biết mấy / Nhớ nhung gì mà ướt áo người xa / (…) Khoảng trời em đâu phải ở sau lưng / Ở phía trước, nơi anh nhìn rất rõ / Ơi phương Nam! Tâm hồn ta ở đó / Nơi lòng anh về lại khoảng trời em! hoặc như bài thơ Trường Sơn Đông Trường Sơn Tây của Phạm Tiến Duật: Cùng mắc võng trên rừng Trường Sơn / Hai đứa ở hai đầu xa thẳm / Đường ra trận mùa này đẹp lắm / Trường Sơn Đông nhớ Trường Sơn Tây…

BÙI VĂN TIẾNG

Top 19 những bài thơ đi cùng năm tháng viết bởi Cosy