Gợi Ý Top 20+ những biện pháp tu từ [Tuyệt Vời Nhất]

CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ ĐÃ HỌC, KHÁI NIỆM VÀ TÁC DỤNG CỦA CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ

BIỆN PHÁP TU TỪ LÀ GÌ?

Biện pháp tu từ là cách sử dụng ngôn ngữ theo một cách đặc biệt ở một đơn vị ngôn ngữ (về từ, câu, văn bản) trong một ngữ cảnh nhất định nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm trong diễn đạt và tạo ấn tượng với người người độc về một hình ảnh, một cảm xúc, một câu chuyện trong tác phẩm.

Mục đích của biện pháp tu từ là gì?

– Tạo nên những giá trị đặc biệt trong biểu đạt và biểu cảm hơn so với việc sử dụng ngôn ngữ thông thường.Các biện pháp tu từ đã học là:So sánhNhân hóaẨn dụHoán dụNói quá, phóng đại, kho trương, ngoa dụ, thậm xưng, cường điệuNói giảm, nói tránhĐiệp từ, điệp ngữChơi chữLiệt kêTương phản

CHI TIẾT KHÁI NIỆM, TÁC DỤNG CỦA CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ ĐÃ HỌC

1/ BIỆN PHÁP TU TỪ SO SÁNH

a/ Khái niệm: So sánh là đối chiếu 2 hay nhiều sự vật, sự việc mà giữa chúng có những nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho lời văn.

Chi tiết nội dung bài học trong trương trình: Soạn bài So sánh

b/ Cấu tạo của biện pháp so sánh:- A là B:“Người ta là hoa đất”(tục ngữ)“Quê hương là chùm khế ngọt”(Quê hương – Đỗ Trung Quân)

– A như B:“Nước biếc trông như làn khói phủSong thưa để mặc bóng trăng vào”(Thu vịnh – Nguyễn Khuyến)“Anh bỗng nhớ em như đông về nhớ rétTình yêu ta như cánh kiến hoa vàngNhư xuân đến chim rừng lông trở biếcTình yêu làm đất lạ hóa quê hương”(Tiếng hát con tàu – Chế Lan Viên)

– Bao nhiêu…. bấy nhiêu….“Qua đình ngả nón trông đìnhĐình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu”(Ca dao)

Trong đó:+ A – sự vật, sự việc được so sánh+ B – sự vật, sự việc dùng để so sánh+ “Là” “Như” “Bao nhiêu…bấy nhiêu” là từ ngữ so sánh, cũng có khi bị ẩn đi.

c/ Các kiểu so sánh:

– Phân loại theo mức độ:+ So sáng ngang bằng:“Người là cha, là bác, là anhQuả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ”(Sáng tháng Năm – Tố Hữu)+ So sánh không ngang bằng:“Con đi trăm núi ngàn kheChưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầmCon đi đánh giặc mười nămChưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi”(Bầm ơi – Tố Hữu)

– Phân loại theo đối tượng:

+ So sánh các đối tượng cùng loại:Ví dụ:“Cô giáo em hiền như cô Tấm”+ So sánh khác loại:Ví dụ:“Anh đi bộ đội sao trên mũMãi mãi là sao sáng dẫn đườngEm sẽ là hoa trên đỉnh núiBốn mùa thơm mãi cánh hoa thơm!”(Núi đôi – Vũ Cao)+ So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng và ngược lại:Ví dụ:“Trường Sơn: chí lớn ông chaCửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào”(Nguyễn Văn Trỗi – Lê Anh Xuân)“Công cha như núi Thái SơnNghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”(Ca dao)

2/ BIỆN PHÁP TU TỪ NHÂN HÓA

a/ Khái niệm: Nhân hóa là biện pháp tu từ sử dụng những từ ngữ chỉ hoạt động, tính cách, suy nghĩ, tên gọi … vốn chỉ dành cho con người để miêu tả đồ vật, sự vật, con vật, cây cối khiến cho chúng trở nên sinh động, gần gũi, có hồn hơn.Ôn lại kiến thức và làm bài tập vận dụng: Soạn bài Nhân hóa

b/ Các kiểu nhân hóa:- Dùng những từ vốn gọi người để gọi sự vật: Chị ong nâu, Ông mặt trời, Bác giun, Chị gió,…- Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hoạt động tính chất của vật:

Ví dụ:“Heo hút cồn mây súng ngửi trời”(Tây Tiến – Quang Dũng)“Sông Đuống trôi điMột dòng lấp lánhNằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kì”(Bên kia sông Đuống – Hoàng Cầm)- Trò chuyện với vật như với người:“Trâu ơi ta bảo trâu này…”(Ca dao)

3/ BIỆN PHÁP TU TỪ ẨN DỤ

a/ Khái niệm: Ẩn dụ là biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.Bài học lý thuyết đã học: Soạn bài Ẩn dụ

b/ Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp:+ Ẩn dụ hình thức – tương đồng về hình thứcVí dụ:“Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông”(Truyện Kiều – Nguyễn Du)Hình ảnh ẩn dụ: hoa lựu màu đỏ như lửa.+ Ẩn dụ cách thức – tương đồng về cách thứcVí dụ:“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”(Ca dao)

-> Hình ảnh ẩn dụ: “ăn quả” – hưởng thụ, “trồng cây” – lao động.“Về thăm quê Bác làng Sen,Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”(Nguyễn Đức Mậu)

-> Hình ảnh ẩn dụ: thắp: nở hoa, chỉ sự phát triển, tạo thành.+ Ẩn dụ phẩm chất – tương đồng về phẩm chấtVí dụ:“Thuyền về có nhớ bến chăngBến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”(Ca dao)

->Hình ảnh ẩn dụ: thuyền – người con trai; bến – người con gái.+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác – chuyển từ cảm giác này sang cảm giác khác, cảm nhận bằng giác quan khác.Ví dụ:“Ngoài thêm rơi chiếc lá đaTiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng”(Đêm Côn Sơn – Trần Đăng Khoa)

“Cha lại dắt con đi trên cát mịnÁnh nắng chảy đầy vai”(Những cánh buồm – Hoàng Trung Thông)

“Ơi con chim chiền chiệnHót chi mà vang trờiTừng giọt long lanh rơiTôi đưa tay tôi hứng”(Mùa xuân nho nhỏ – Thanh Hải)

“Một tiếng chim kêu sáng cả rừng”(Từ đêm Mười chín – Khương Hữu Dụng)

c/ Lưu ý:- Phân biệt ẩn dụ tu từ và ẩn dụ từ vựng:+ Ẩn dụ tu từ: có tính lâm thời, tính cá thể, phải đặt trong từng văn cảnh cụ thể để khám phá ý nghĩa.Ví dụ:“Lặn lội thân cò khi quãng vắng”(Thương vợ – Tú Xương)+ Ẩn dụ từ vựng: cách nói quen thuộc, phổ biến, không có/ ít có giá trị tu từ: cổ chai, mũi đất, tay ghế, tay bí, tay bầu,…

4/ BIỆN PHÁP TU TỪ HOÁN DỤ

a/ Khái niệm: Hoán dụ là biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm này bằng tên của một sự vật, hiện tượng khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.Bài học đã học: Soạn bài Hoán dụ

b/ Có bốn kiểu hoán dụ thường gặp:+ Lấy một bộ phận để chỉ toàn thể:

Ví dụ:“Đầu xanh có tội tình gìMá hồng đến quá nửa thì chưa thôi”(Truyện Kiều – Nguyễn Du)“Bàn tay ta làm nên tất cảCó sức người sỏi đá cũng thành cơm”(Bài ca vỡ đất – Hoàng Trung Thông)

+ Lấy vật chứa đựng chỉ vật bị chứa đựng:Ví dụ:“Vì sao trái đất nặng ân tình,Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh”(Tố Hữu)

+ Lấy dấu hiệu của sự vật để chỉ sự vật:Ví dụ:“Áo chàm đưa buổi phân liCầm tay nhau biết nói gì hôm nay”(Việt Bắc – Tố Hữu)

+ Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượngVí dụ:“Một cây làm chẳng nên nonBa cây chụm lại nên hòn núi cao”

Lưu ý:Ẩn dụ và hoán dụ cùng chung cấu trúc nói A chỉ B nhưng khác nhau:- Ẩn dụ: A và B có quan hệ tương đồng (giống nhau)- Hoán dụ: A và B có quan hệ gần gũi, hay đi liền với nhau.

5) BIỆN PHÁP TU TỪ NÓI QUÁ, PHÓNG ĐẠI, KHO TRƯƠNG, NGOA DỤ, THẬM XƯNG, CƯỜNG ĐIỆU

– Nói quá là phép tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.

Để ôn lại kiến thức và các bài tập vận dụng có thể xem: Soạn bài nói quá

Ví dụ:

“Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tộiDơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi”(Bình NGô đại cáo – Nguyễn Trãi)“Dân công đỏ đuốc từng đoànBước chân nát đá muôn tàn lửa bay”(Việt Bắc – Tố Hữu)

6) BIỆN PHÁP TU TỪ NÓI GIẢM, NÓI TRÁNH

– Khái niệm: Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, nhằm tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.Cùng ôn lại kiến thức: Soạn bài nói giảm nói tránh

Ví dụ 1:“Bác đã đi rồi sao Bác ơi!”(Bác ơi – Tố Hữu)

Ví dụ 2:“Bác Dương thôi đã thôi rồiNước mây man mác, ngậm ngùi lòng ta”(Khóc Dương Khuê – Nguyễn Khuyến)

7) BIỆN PHÁP TU TỪ ĐIỆP TỪ, ĐIỆP NGỮ

– Khái niệm: Là biện pháp tu từ nhắc đi nhắc lại nhiều lần một từ, cụm từ có dụng ý làm tăng cường hiệu quả diễn đạt: nhấm mạnh, tạo ấn tượng, gợi liên tưởng, cảm xúc… và tạo nhịp điệu cho câu/ đoạn văn bản.

Ví dụ:“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”

(Cây tre Việt Nam – Thép Mới)- Điệp ngữ có nhiều dạng:

+ Điệp ngữ cách quãng:Ví dụ:“Buồn trông cửa bể chiều hôm,Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?Buồn trông ngọn nước mới sa,Hoa trôi man mác biết là về đâu ?Buồn trông nội cỏ dàu dàu,Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”(Truyện Kiều – Nguyễn Du)

+ Điệp nối tiếp:Ví dụ:“Mai sauMai sauMai sauĐất xanh, tre mãi xanh màu tre xanh”(Tre Việt Nam – Nguyễn Duy)

+ Điệp vòng tròn:Ví dụ:“Cùng trông lại mà cùng chẳng thấyThấy xanh xanh những mấy ngàn dâuNgàn dâu xanh ngắt một màuLòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?”(Chinh phụ ngâm – Đoàn Thị Điểm)

8) BIỆN PHÁP TU TỪ CHƠI CHỮ

– Khái niệm: Chơi chữ là biện pháp tu từ lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước,…. làm câu văn hấp dẫn và thú vị.Bài soạn đã học trước đó: Soạn bài Chơi chữ- Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày, thường trong văn thơ, đặc biệt là trong văn thơ trào phúng, trong câu đối, câu đố,….- Các lối chơi chữ thường gặp:

+ Dùng từ ngữ đồng âmVí dụ:“Bà già đi chợ cầu đôngXem một que bói lấy chồng lợi chăngThầy bói gieo quẻ nói rằng:Lợi thì có lợi nhưng răng chẳng còn”

+ Dùng lối nói trại âm (gần âm)Ví dụ:Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp (Danh tướng)Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.(Tú Mỡ)

+ Dùng lối nói láiVí dụ:Khi đi cưa ngọn, khi về con ngựa ( Cưa ngọn – Con ngựa)

+ Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩaVí dụ:Đi tu Phật bắt ăn chayThịt chó ăn được, thịt cầy thì không.

+ Dùng cách điệp âmVí dụ:“Mênh mông muôn mẫu một màu mưaMỏi mắt miên mang mãi mịt mờMộng mị mỏi mòn mai một mộtMĩ miều mai mắn mây mà mơ”(Tú Mỡ)

9/ Biện pháp tu từ liệt kê

– Khái niệm: Liệt kê là biện pháp tu từ sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả đầy đủ, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay tư tưởng, tình cảm.Bài soạn đã học: Soạn bài Liệt kêVí dụ:“Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộngEm đã sống lại rồi, em đã sống!Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nungKhông giết được em, người con gái anh hùng!”(Người con gái anh hùng – Trần Thị Lý)

10/ BIỆN PHÁP TU TỪ TƯƠNG PHẢN

– Khái niệm: Tương phản là biện pháp tu từ sử dụng từ ngữ đối lập, trái ngược nhau để tăng hiệu quả diễn đạt.Ví dụ:Đoạn thơ dưới đây được trích trong bài thơ “Tấm ảnh”“O du kích nhỏ giương cao sungThằng Mĩ lênh khênh bước cúi đầuRa thế, to gan hơn béo bụngAnh hùng đâu cứ phải mày râu”(Tố Hữu)

BẢNG THỐNG KÊ CÁC BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT VÀ CÁCH NÊU TÁC DỤNG

Dạng câu hỏi về biện pháp nghệ thuật năm nào cũng có trong đề thi và các bạn học sinh thường lúng túng khi nêu tác dụng. Các em xem kĩ ở đây để ôn tập tốt cho bài thi học kì trước mắt nhé!

A. Phân biệt 8 biện pháp tu từ thường gặp

1.Biện pháp tu từ nhân hóa

-Khái niệm:Nhân hóa là biện pháp nghệ thuật biến những vật vô tri, vô giác có những hoạt động, tính chất như con người.

-Các kiểu nhân hóaDùng từ ngữ vốn chỉ hành động, tính chất của người để miêu tả, hô gọi những sự vật không phải là người.Dùng những từ ngữ vốn dùng cho người để dùng cho vậtTrò chuyện với vật như với người

-Tác dụng của nhân hóaKhi dử dụng dụng biện pháp nhân hóa làm cho sự vật, hiện tượng miêu tả trở nên sống động, gần gũi với con người thường xuyên được sử dụng làm phương tiện giúp con người dãi bày tâm sự,

2. Biện pháp tu từ so sánh-Khái niệm so sánh:So sánh là đem đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác để tìm ra điểm giông nhau giữ chúng. Do vậy hai đối tượng đem so sánh phải có sự tương đồng với nhau:

-Phân loại so sánh:So sánh ngang bằng: Như là, giống như, tựaSo sánh hơn kém: Chẳng bằng…

-Tác dụng của biện pháp so sánhKhi đem sự vật ra so sánh tạo ra những hình ảnh cụ thể, sinh động giúp người đọc hình dung rõ hơn.

Đối với việc thể hiện tư tưởng, tình cảm cuả người viết thì tạo ra những lối nói cảm xúc làm giá trị biểu đạt cao.

3. Biện pháp tu từ ẩn dụ.

-Khái niệm ẩn dụ:Ẩn dụ là cách dùng sự vật, sự việc này để gọi tên cho sự vật, sự việc khác. Hai đối thương thường gần gũi với nhau.

trong biên pháp ẩn dụ về A thường ẩn đi mà chỉ xuất hiện vế B

– Các kiểu ẩn dụ:Ẩn dụ hình tường: Cách gọi sự vật A – sự vật BẨn dụ cách thức: Cách gọi hiện tượng A = hiện tượng BẨn dụ phẩm chất: cách lấy phẩm chất của A để chỉ phẩm chất của BẨn dụ chuyển đổi cảm giác: Lấy cảm giác A để chỉ cảm giác B với các loại giác quan khác nhau/

– Tác dụng của ẩn dụ:Dử dụng ẩn dụ tạo ra sắc thái biểu cảm cao làm câu văn, câu thơ có hình tượng đặc biệt

Ví dụ: Làn thu thủy nét xuân sơn

4. Biện pháp tu từ hoán dụ-Khái niệm hoán dụ:Hoán dụ là cách dùng sự vật này để gọi tên sự vật khác dựa vào sự gần gũi, đi đôi giữa 2 sự vật

-Phân loại Hoán dụLấy bộ phân để chỉ toàn thểLấy vật chứa đựng để chỉ vật bị đựngLấy vật dùng để chỉ người dùngLấy số ít để chỉ số nhiều, chỉ sự tổng quát.

-Tác dụng hoán dụ.Sử dụng hoán dụ trong văn thơ làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

5. Biện pháp tu từ Điệp NgữĐiệp ngữ là biện pháp lặp lại một từ, một ngữ hoắc cả câu để nhấn mạnh nội dung được nói đến.

-Các dạng Điệp NgữĐiệp ngữ nối tiếp: Những từ lặp lại đứng liền nhau trong câuĐiệp ngữ cách quãng: Cách vài từ lại có vài từĐiệp ngữ vòng: Cuối câu, trước và đầu câu sau

-Tác dụng của Điệp NgữNhờ có Điệp Ngữ, nội dung diễn đạt trở nên có ấn tượng mạnh mẽ và có sự tăng tiến. Điệp Ngữ nhấn mạnh sắc thái ý nghĩa làm nổi bật từ ngữ quan trọng, làm lời nói có sức thuyết phục cao. Điệp Ngữ tạo sự cân đối nhẹ nhàng, tạo tính nhác cho câu thơ , câu văn.

6. Biện pháp tu từ chơi chữ.- Khái niệm chơi chữ:Chơi chữ là cách lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa nhằm tạo ra sắc thái dí dỏm, hài hước trong khi nói và viết.

– Các lối chơi chữDÙng từ gần âm, đồng âm, lặp âmNói láiDùng từ trái nghĩa, đồng nghĩa

-Tác dụng của chơi chữ:Tạo ra sắc thái dí dỏm và cách hiểu đặc biệt vì thế nó được sử dụng trong đời sống sinh hoạt hằng ngầy, trong thơ văn trào phúng.

7. Biện pháp tu từ nói quá- Khái niệm nói quá:Nói quá là nói cách nói phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hình tượng để nhấn mạnh , tăng sức biểu cảm. Nói qua còn được gọi là khoa trương, thâm xưng, phóng đại hoặc cường điệu.

– Tác dụng của nói quá:Do có tính biểu cảm cao nên nó thường ít được sử dụng trong văn bản và đòi hỏi sự hài hòa về ắc thái

8. Biện pháp tu từ nói giảm nói tránh:

-Khái niệm nói giảm nói tránh:Nói giảm nói tránh là biện pháp nghệ thuật dùng cách diễn đạt giảm nhẹ mức độ. quy mô, tính chất của sự vật sự việc hoặc dùng cách diễn đạt khác với tên gọi của sự vật, hiện tượng.

– Tác dụng của nói giảm nói tránh:Khi đề cập đến sự đau buồnKhi biểu lộ thái độ lịch thiệp, tránh thô tục

B. Bài tập ví dụ về biện pháp tu từ:

xác định biện pháp tu từ và nêu tác dụng trong câu văn sau:

a,Trăng bao nhiêu tuổi là trăng già

Núi bao nhiêu tuổi gọi là núi non

Trả lời: Hai câu thơ trên đã sử dụng biện pháp tu từ Điệp ngữ và Chơi chữ. Điệp ngữ ” Bao nhiêu tuổi ” được lặp lại 2 lần với ý muốn nói đến sự bất tận của trăng và núi. Trăng và núi không hề có tuổi tác. trăng luốn sống mãi với núi, luôn xanh tươi. Ngoài ra biện pháp nghệ thuật Chơi chữ đã dùng cặp từ trái ngữ là ” già” và “non ” chỉ sự vĩnh cửu của trăng và núi.

b, mặt trời xuống biển như hòn lửa

Sóng đã cài then đêm sập cửa

Hai câu thơ trên đã sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa và so sánh. Biện pháp tu từ so sánh đã được sử dụng trong câu thơ ” Mặt trời xuống biển như hòn lửa” ý muốn nói mặt trời trong lúc hoàng hôn buông xuống có màu đỏ, cảnh hoàng hôn trở nên huy hoàng, tráng lệ. Biện pháp nhân hoá trong câu ”sóng đã cài then” và ”đêm sập cửa”. khi mặt trời xuống biển như hòn lửa thì đó là lúc muôn vật của biển gác mọi noạt động tạo nên khung cảnh yên bình lãng mạn, nhân hoá giúp thiên nhiên có linh hồn, trở nên gần gũi, vũ trụ giống như một ngôi nhà chung ấm áp.

Nguồn : luyện 9 lên 10 tại Hà Nội

• CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM LỊCH SỬ 9 VÀ ĐÁP ÁN Theo Từng Chương
• Trọn Bộ Nghị Luận Văn Học Tác Phẩm “Những Ngôi Sao Xa Xôi”- Lê Minh Khuê
• Nhà thơ Hữu Thỉnh tự bạch với “Sang thu” – Ngữ Văn Lớp 9

Top 25 những biện pháp tu từ viết bởi Cosy